'
I WOJNA WIATOWA
Ś
„Wiele spośród kurierek przechodziło po kilkanaście razy przez front
w warunkach tak trudnych, że gdy czyta się ich wspomnienia lub słucha ich opowiadań, ma się wrażenie,
że to nie rzeczywistość, lecz jakaś fantastyczna bajka”
Od 1911 r. była członkinią Legii Niepodległości w Warszawie. Przyszła posłanka, w trakcie studiów polonistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim (1912-1914), dawała przykład postawy patriotycznej aktywnie działając w strukturach wielu organizacji niepodległościowych: w Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” (odłam słynnego „Zetu”) „szmuglując wolność”, czyli kolportując bibułę do Wilna i Kijowa oraz zastępu tajnego żeńskiego Armii Polskiej w Warszawie. Założyła i nadzorowała Patrol żeński tajnej I Drużyny Skautowej im. Czachowskiego w Kielcach. Działała w Polskich Drużynach Strzeleckich, w których ukończyła kurs podoficerski, została komendantką żeńskiego oddziału sanitarnego, zdała egzamin sanitarny prowadzony przez lekarzy na kursie PDS
w Krakowie. Wzięła czynny udział w konferencji delegatek PDS we Lwowie i w ruchu tym odgrywała jedną z czołowych ról. Była członkinią „Znicza”, a w Legii Niepodległości należała do „piątki” tej organizacji. Wszystkie jej działania pozwoliło jej przygotować się na nadchodzące wydarzenia, które od pewnego czasu wsiały w powietrzu, a ich punktem zapalnym stało się Sarajewo.
Z rozpoczęciem I Wojny Światowej, dzięki swojemu przygotowaniu, ochotniczo zgłosiła się do I Brygady Legionów Józefa Piłsudskiego
i pracowała jako kurierka wraz z innymi wybranymi kobietami
w latach 1914-1915 i kilkakrotnie przekraczała linie frontów, dostarczając raporty dla Józefa Piłsudskiego i jego instrukcje dla Komendy Polskiej Organizacji Wojskowej.
„Wiele spośród kurierek przechodziło po kilkanaście razy przez front w warunkach tak trudnych, że gdy czyta się ich wspomnienia lub słucha ich opowiadań, ma się wrażenie, że to nie rzeczywistość, lecz jakaś fantastyczna bajka” – wspominała po wielu latach.
W 1915 r. powróciła do Kielc, gdzie przebywała jej rodzina, została pracownicą redakcji tygodnika "Ziemia Kielecka", który był główną prasą ruchu legionowego. Uczyła w kieleckich szkołach średnich oraz była przewodniczącą koła kieleckiego (1915 – 1918) i zarządu okręgu kieleckiego Ligi Kobiet Polskich Pogotowia Wojennego w Radomiu w latach 1916 – 1918 oraz innych organizacjach związanych niepodległościowo
z Kieleczczyzną.
"O pierś całego narodu rozbić się ma nawała bolszewizmu!" wybrzmiały słowa apelu Rady Obrony Państwa, dnia 3 lipca 1920 r., które stały się symbolem tej wojny. W obronę dopiero co odzyskanej niepodległości Polski włączył się każdy, kto mógł i jak potrafił, również kobiety. Wśród nich była także Wanda Pełczyńska, która ponownie została kurierką (front litewsko – białoruski), również zainicjowała powstanie Wydziału Instruktorek Oświatowych przy Naczelnym Dowództwie Armii, którym dowodziła. Panie, z powodu niemożliwości wstąpienia kobiet do wojska (zdarzały się bardzo rzadkie, ale słynne wyjątki), wspólnie tworzyły mobilne gospody żołnierskie, które powstawały koło oddziałów frontowych, jako miejsce odpoczynku i edukacji, gdzie można było napić się herbaty,
a nawet poczytać książkę, oprócz tego żołnierze mogli po prostu spokojnie porozmawiać i oderwać myśli od wojennych pól. O swoich działaniach opowiadała w prasie, którą w późniejszym czasie redagowała, a także w audycji Radia Wolna Europa 9 września 1970 r., czyli 50 lat po wydarzeniach, Wanda Pełczyńska bezproblemowo przenosi nas do wydarzeń mających miejsce pół wieku wcześniej sprawiając, że czujemy się, jakbyśmy byli dokładnie na miejscu.
Wszystkie zdjęcia pochodzą z NAC (Narodowe Archiwum Cyfrowe).
Źródła:
W trakcie
Wojna polsko-bolszewicka
Poniżej link do wspomnianego fragmentu jej wypowiedzi Radio Wolna Europa 9 września 1970 r.
Działalność przed wybuchem
I wojny światowej